โภตา ภาโร วหิตพฺโพ, ภวํ สกฺโกฯ โภตา อวสฺสํ กโฏ กตฺตพฺโพฯ โภตา นิกฺโข ทาตพฺโพฯ

33. กตฺตริ ลฺตุ+ณฺกา

กตฺตริ การเก กฺริยตฺถา ลฺตุ+ณฺกา โหนฺติฯ กร=กรเณ, ปรรูเป ‘‘ลฺตุ+ปิตาทีน+มา สิมฺหี’’ติ อา สิโลโป จฯ กโรตีติ กตฺตาฯ เอวํ ภรตีติ ภตฺตาฯ หรตีติ หตฺตาฯ ภิทตีติ เภตฺตา, เอกาโร, อูมฺหิ เภทิตาฯ ฉินฺทตีติ เฉตฺตาฯ โภชนสฺส ทาตา โภชนทาตาฯ สนฺธาตีติ สนฺธาตาฯ วจตีติ วตฺตาฯ โอการปรรูเปสุ ภุญฺชตีติ โภตฺตาฯ ‘‘ปทาทีนํ กฺวจี’’ติ ยุกาคโม, พุชฺฌตีติ พุชฺฌิตาฯ ชานาตีติ ญาตาฯ ฉินฺทตีติ เฉตาฯ สุณาตีติ โสตาฯ ‘‘อู+ลสฺเส’’ติ อูสฺส เอกาเร คณฺหาตีติ คเหตาฯ ภวตีติ ภวิตาฯ สรตีติ สริตาฯ ‘‘มนานํ นิคฺคหีตํ’’ติ มสฺส นิคฺคหีเต วคฺคนฺเต จ คจฺฉตีติ คนฺตาฯ นการนฺตานมฺปิ นิคฺคหีตํ, ขนตีติ ขนฺตาฯ สนตีติ สนฺตาฯ มญฺญตีติ มนฺตาฯ ปาเลตีติ ปาลยิตา ปาเลตา, เอตฺถ จุราทิตฺตา ณิฯ

ณิณาปีสุ-ภาวยตีติ ภาวยิตา ภาเวตาฯ เอวํ สารยิตา สาเรตา, ทาปยิตา ทาเปตา, หาปยิตา หาเปตา, นิโรธยิตา นิโรเธตา, โพธยิตา โพเธตา, ญาปยิตา ญาเปตา, สาวยิตา สาเวตา, คาหยิตา คาเหตา, การยิตา กาเรตา, การาปยิตา การาเปตา อิจฺจาทิฯ

ณฺกปจฺจเย-ณกาโร วุทฺธฺยตฺโถฯ รถํ กโรตีติ รถการโก, ‘‘อสฺสา ณานุพนฺเธ’’ติ อา อมาทิสมาโส จฯ อนฺนํ ททาตีติ อนฺนทายโกฯ ‘‘อธาตุสฺส กา+สฺยาทิโต เฆ+สฺสี’’ติ เฆ ปเร อสฺส อิอาเทโส, อนฺนทายิกา, อนฺนทายกํ กุลํฯ ‘‘อาสฺสา+ณาปิมฺหิ ยุก’’ อิติณาปิโต+ญฺญตฺร ยุกฯ โลกํ เนตีติ โลกนายโก, เอกาเร ‘‘อายา+วา ณานุพนฺเธ’’ติ อายาเทโสฯ เอวํ วิเนตีติ วินายโกฯ

อกมฺมุปปเท-กโรตีติ การโก, เอวํ ทายโก นายโก, โอกาเร อาวาเทเส สุณาตีติ สาวโกฯ ปุเร วิย อิกาเร สาวิกาฯ ลุนาตีติ ลาวโกฯ ปุ=ปวเน, ปุนาตีติ ปาวโกฯ ภวตีติ ภาวโก, อุปาสตีติ อุปาสโกฯ คณฺหาตีติ คาหโก ปาวโก, ยาชโกฯ วธ=หิํสายํ, วเธตีติ วธโก, ‘‘อญฺญตฺราปี’’ติ วุทฺธิปฏิเสโธฯ ‘‘หนสฺส ฆาโต ณานุพนฺเธ’’ติ ฆาตาเทโส, หนตีติ ฆาตโกฯ ‘‘มํ วา รุธาทีนํ’’ติ มํ, รุนฺธโก, คุรุตฺตา น วุทฺธิฯ ตถา ภุญฺชตีติ ภุญฺชโกฯ อายสฺส รสฺเส กิณาตีติ กยโกฯ ปาเลตีติ ปาลโกฯ ปูเชตีติ ปูชโกฯ

ขาทีสุ-ติติกฺขตีติ ติติกฺขโกฯ วีมํสตีติ วีมํสโก อิจฺจาทิฯ ปนุทตีติ ปนูทโก, ‘‘พฺยญฺชเน’’จฺจาทินา ทีโฆฯ ‘‘ภีตฺวา+นโก’’ติ เอตฺถ ‘อานโก’ติ โยควิภาคา อานโก, อาสฺส รสฺเส นการาคเม จ ‘‘ญาสฺส เน ชา’’ติ ชาเทโส, ชานนโกฯ ณาปิมฺหิ –

อณ-อิติ ทณฺฑกธาตุ, อาณาเปตีติ อาณาปโกฯ ตถา สญฺญาปโก, ปติฏฺฐาปโกฯ สํ+ป ปุพฺโพ อาป=ปาปุณเน, นิพฺพานํ สมฺปาเปตีติ นิพฺพานสมฺปาปโกฯ การาปโก, การาปิกา อิจฺจาทิฯ

พหุลํวิธานา กมฺเมปิ-ปาเทหิ หรียตีติ ปาทหารโกฯ จุป=มนฺทคมเน, คเล จุปฺปตีติ คลโจปโกฯ

สิทฺโธว ลฺตุ อรหาทีสุ ‘‘ภวํ ขลุ กญฺญาย ปริคฺคหารโห’’ติ (ปริคฺคหิตา)ฯ สีลตฺเถ-อุปาทานสีโลติ อุปาทาตาฯ สาธุ คจฺฉตีติ คนฺตาฯ มุณฺฑนธมฺมา มุณฺฑนาจาราติ มุณฺฑยิตาโร, เอตฺถ ‘‘ธาตฺวตฺเถ นามสฺมี’’ติ อิมฺหิ อูอาคเม เอ+อยาเทเส มุณฺฑยิตุสทฺทมฺหิ อารงาเทเส จ กเต โยสฺส โฏฯ

34. อาวี

กฺริยตฺถา อาวี โหติ พหุลํ กตฺตริฯ ‘‘ทิสสฺส ปสฺส+ทสฺส=ทส+ท+ทกฺขา’’ติ ทสฺสาเทโส, ภยํ ปสฺสตีติ ภยทสฺสาวีฯ นีมฺหิ ภยทสฺสาวินีฯ ภยทสฺสาวิ จิตฺตํฯ อปฺปวิสยตาญาปนตฺถํ ภินฺนโยคกรณํฯ สามญฺญวิหิตตฺตา สีลาทีสุ จ โหเตวฯ

35. อาสิํสาย+มโก

อาสิํสายํ คมฺมมานายํ กฺริยตฺถา อโก โหติ กตฺตริฯ ชีว=ปาณธารเณ, ชีวตูติ ชีวโกฯ นนฺท=สมิทฺธิยํ, นนฺทตูติ นนฺทโกฯ ภวตูติ ภวโกฯ